به تازگی مناسباتی میان دو کشور ایران و روسیه، برای همکاریهای بازرگانی در زمینه بازیهای رایانهای آغاز شده است. در این مقاله نگاهی به آمار و ارقام صنعت گیم روسیه منتهی به سالهای اخیر خواهیم انداخت. از همین رو منبع اصلی این مقاله را اطلاعاتی که توسط سایت روسیه پرومو [۱] ارائه شده قرار میدهیم و گریزی هم در بعضی از قسمتها، به آمار جدیدتر میزنیم:
روسیه یکی از بالاترین نرخهای نفوذ بازی در اروپا را داشته است. در سه ماهه سوم سال ۲۰۲۱، نزدیک به ۷۹ درصد از کاربران اینترنت در این کشور -روی دستگاههای مختلف- گیم را اجرا کردند. اما این بازار در واکنش به حمله روسیه به اوکراین در سال ۲۰۲۲، با مهاجرت ناشران بینالمللی بازی مواجه شد. شرکتهایی مانند اکتیویژن بلیزارد، الکترونیک آرتز، اپیک گیمز، نینتندو، CD Project، Game Insight و Rovio فعالیتهای خود را در این کشور به حالت تعلیق درآوردند. در نتیجه انتظار میرفت صنعت بازیهای ویدیویی روسیه دچار تغییرات نزولی بشود و در سال ۲۰۲۲ این کاهش را تجربه کرد. از دید نگارنده، شاید به همین دلیل است که روسیه به دنبال پتانسیلهای جدیدی مانند ایران میگردد.
صنعت گیم روسیه در سال ۲۰۱۹
همان طور که پیشتر ذکر شد، در این مقاله، به آمار منتهی به سال ۲۰۱۹ نگاهی انداخته میشود؛
با توجه به آمار ارائه شده از وبگاه تحلیلی Newzoo، برای رتبهبندی درآمد صنعت بازی جهان در سال ۲۰۱۸، کشور روسیه در جایگاه یازدهم قرار گرفت. نزدیک به ۱.۶۵۷ میلیارد دلار درآمد که رقم بالایی محسوب میشود. (برای مقایسه بهتر: چین رتبه اول در همان سال حدود ۳۴.۴ میلیارد، و آمریکا رتبه دوم با ۳۱.۵۳۵ میلیارد دلار درآمد را در اختیار داشتند).
از نکات جالب تعداد بازیکنان روسیه در هر پلتفرم است. حدود ۶۰ درصد مردان روسی به بازیهای PC علاقهمند بودند. ۵۲ درصد به بازیهای موبایلی و ۲۱ درصد کنسول. زنان روسی هم بیشتر به بازیهای موبایلی پرداختند با ۴۶ درصد، سپس بازیهای PC با ۳۹ درصد و بالاخره کنسول با ۱۳ درصد. (نمودار زیر)
فروش بازیهای PC در روسیه
در سال ۲۰۱۸، گردش مالی بازار بازیهای PC در روسیه ۷۳۶ میلیون دلار بود. بیش از نیمی از این درآمد (یعنی بیش از ۳۶۰ میلیون دلار) در بازیهای رایگان هزینه شده است.
در همان سال ۲۰۱۸، بازیهای World of Tanks، Fortnite، Dota۲، World of Worships، Hearthstone رتبههای برتر سودآوری بازیهای رایگان را تشکیل میدادند.
به این ترتیب محبوبترین ژانر این بخش، ابتدا بازیهای رایگان(پرداخت درون بازی) اکشن تیراندازی بوده و سپس بازیهای رایگان نقشآفرینی مانند دوتا.
(باوجود محبوبیت بازی های موبایل، بخش پیسی جایگاه نخست فروش را در روسیه به خود اختصاص داده است؛ به گونهای که در سال ۲۰۲۱، ۸۵.۴ میلیارد روبل (۴۸.۱ درصد از بازار) [تقریباً معادل ۹۵۴ میلیون دلار] را به خود اختصاص داده است. و در مارس ۲۰۲۲، فروش خرده فروشی بازیهای ویدیویی سه برابر شد. کارشناسان این روند را با محدودیتهایی که به دلیل تحریمها به وجود آمده، توضیح دادند. با توجه به این موضوع، کاربران روسی برای خرید بازیهای مورد علاقه خود عجله کردند؛ زیرا هیچ پلتفرمی دسترسی به بازیهای خریداری شده یا رایگان را {به نظر تا آن موقع} مسدود نکرد).[۲]
فروش بازیهای موبایلی در روسیه
در سال ۲۰۱۸، گردش مالی این پلتفرم حدود ۵۱۷ میلیون دلار بوده. این آمار را Alexey Vstavsky یکی از اعضای App Annie -شرکتی آمریکایی که در زمینه تحلیل بازار فعالیت میکند- ارائه داده و گفته است این مبلغ صرفاً مربوط به آن هزینههایی است که مصرفکنندگان پرداختهاند و درآمد سازندگان بازی را از فروشگاهها دربر نمیگیرد.(برای اطلاعات بیشتر، طبق تحقیقات منتشر شده توسط Statista، گیمرهای موبایل روسیه در سال ۲۰۲۱ در مجموع ۱.۰۵ میلیارد دلار آمریکا هزینه کردهاند. همچنین در تحقیقات مشابه، حجم بازار بازیهای موبایل روسیه در سال ۲۰۲۲ معادل ۱.۲ میلیارد دلار آمریکا برآورد شده است). همچنین شرکت App Annie اعلام کرده است که روسیه جایگاه دوازدهم جهانی را از نظر درآمد بازیهای موبایل به خود اختصاص داده که البته کمتر از ۱ درصد از بازار جهانی است(با در نظر گرفتن iOS، گوگلپلی و سرویسهای شخص ثالث اندروید).
علاوه بر این، ردههای سنی این بخش نیز گسترش یافتهاند: ۷۱ درصد کودکان ۳ تا ۱۰ ساله بازیهای موبایل انجام میدهند. در آن زمان بسیاری از والدین با تولید محتوا، بازیها را مورد توجه و حمایت قرار میدهند و حتی آنها را با فرزندان خود بازی میکنند.
سایت Similarweb Digital Data، که آماری در رابطه با بازار دیجیتال جهانی ارائه میدهد، پرمخاطبترین بازیهای موبایلی فروشگاه گوگلپلی در روسیه را اینگونه نمایش میدهد:
بازیهای فروشی در سمت راست، بازیهای رایگان در سمت چپ تصویر [۳]
طبق اطلاعات Statista در سال ۲۰۱۸:
- انتظار میرود بیشترین پرداختها متعلق به گیمرهای ۲۵ تا ۳۵ ساله باشد. بیشتر پرداختها در روزهای اول پس از نصب اپلیکیشن انجام میشود.
- زنان بیشتر وارد بازی میشوند، اما مردان بیشتر پول میپردازند: ۴۸ درصد مردان و تنها ۳۲ درصد زنان حاضر به پرداخت پول برای محتوای بازی هستند.
- با توجه به اطلاعاتی که App Annie ارائه داده است، ۱۰ شرکت برتر در زمینه بازیهای موبایلی در روسیه شرکتهای زیر بودهاند:
- Playrix روسی تأسیس از سال ۲۰۰۴
- Playkot
- TAPCLAP از سال ۲۰۰۹
- RS Technologies
- Kefir شرکت روسی از سال ۲۰۰۹ که بازی معروف Metro ۲۰۳۳, را در کارنامه خودش دارد
- Pixonic که بازی معروف War Robots را در کارنامه دارد
- Nekki روسی از سال ۲۰۰۲، بازی معروف وکتور را در کارنامه دارد
- Incrdbl
- Overmobile روسی
- ZeptoLab اسپانیایی-روسی از سال ۲۰۰۸ – بازی معروف Cut the Rope را در کارنامه دارد
(بعضی از شرکتهای فوق برای قبرس هستند. قبرس یک کشور عجیب است که به خاطر نزدیکی به رژیم صهیونیستی، ترکیه و… مورد توجه قرار گرفته است. برای مثال جناب تیلور در سایت ناویک مینویسد: Wargaming در سال ۱۹۹۸ در بلاروس تأسیس شد اما در سال ۲۰۱۱ به قبرس رفت؛ پلیریکس در سال ۲۰۱۳ از روسیه به دوبلین رفت، در حالی که زپتو در سال ۲۰۱۵ به بارسلونا و در سال ۲۰۱۶ به قبرس مهاجرت کرد. اکنون به نظر میرسد که بیشتر شرکتها و استعدادهای برتر کشور به سمت آب و هوای گرمتر رفتهاند(!). همان طور که یوگنیا کورنیوا مدیر هنری شرکت ناشر موبایل روسی Nexters به واشنگتنپست گفت: «تمام {خیلی از} توسعهدهندگان بازی روسیه را ترک کردند و صنعت شگفت انگیزی که تا پیش از ۲۴ فوریه داشت دیگر وجود نداشت.») [۴]
گیمرهای روسی به بازیهای بومی شده علاقهمند هستند. بر اساس مطالعهای که Allcorrect Games در سال ۲۰۱۵ انجام داده است، اکثر گیمرهای روسی مایلند تا بازیها را به زبان و صدای روسی تجربه کنند و یا حداقل فقط متون و زیرنویسهای درون بازی، به زبان روسی باشند.
توسعهدهندگان برتر در بازار روسیه توسط شرکتهایی از کشورهای مختلف ارائه میشوند: رژیم اشغالگر اسرائیل، فنلاند، لیتوانی، ترکیه و چین. در میان توسعهدهندگان روسی، Playrix در رتبه اول قرار دارد(مقر اصلی این شرکت در ایرلند است، اما تولید در روسیه متمرکز است). این شرکت همچنین در فهرست جهانی توسعهدهندگان بازیهای موبایل قرار دارد و جایگاه ۳۲ را به خود اختصاص داده است.
بازار بازی کنسول روسی
هرچند اطلاعاتی چند از بازار کنسولها در روسیه منتشر شده است اما به طور خلاصه میتوانیم به این مسئله اشاره کنیم بازار کنسولها در روسیه و در این محدوده تاریخی، رو به رشد بوده است. شرکت M.Video-Eldorado Group که یک شرکت خردهفروشی لوازم خانگی و الکترونیک روسی است، نتایج توسعه بازار خردهفروشی کنسول و بازیهای رایانهای در سال ۲۰۱۸ را به اشتراک گذاشته است که نشان میدهد در مجموع روسها حدوداً ۴۷ میلیون دلار خرید داشتهاند که نسبت به سال قبل ۱۳ درصد افزایش داشته است. در این بین به نظر رشد پلیاستیشن۴، به خاطر عناوین انحصاری برجستهای که داشته، بیشترین رشد(۳۰ درصد) و سهم بازار(۷۵ درصد وجه مصرفی) کنسول را در روسیه به خودش اختصاص داده است.
Wargaming دادههای مربوط به میزان هزینه گیمرهای روسی برای بازیهای رایگان کنسول در سال ۲۰۱۸ را به اشتراک گذاشت. گردش مالی این بخش برابر با ۵۹.۶ میلیون دلار بود. این رقم ۱۹ درصد بیشتر از سال قبل بوده است.
موفقترین بازیهای رایگان کنسول در سال ۲۰۱۸ در میان روسها: (Fortnite، World of Tanks: Mercenaries، Brawhalla، SMITE، War Thunder)
علاوه بر این، در سال ۲۰۲۲، طبق مقاله سایت روسیه پرومو، محبوبترین نسخهها برای پلیاستیشن۵(هورایزن فوربیدن وست، الدن رینگ، مورتال کامبت ۱۱: آلتیمیت) و پلیاستیشن۴(هورایزن فوربیدن وست، فیفا ۲۲، سایبرپانک ۲۰۷۷) بودند. سپس، محصولاتی برای ایکسباکس(FIFA ۲۲، Cyberpunk ۲۰۷۷، Assassin's Creed Valhalla) و نینتندو سوییچ(The Legend of Zelda: Breath of the Wild، Animal Crossing: New Horizons، Pokemon Legends: Arceus).
چند بازی معروف ساخت روسیه
برای آشنایی بیشتر با صنعت گیم روسیه، چند تا از بازیهای روسی را نام میبریم.
Escape From Tarkov 2017
Pathfinder: Wrath of the Righteous 2021
Hello Neighbor 2017
Hello Neighbor2 2022
ATOM RPG Trudograd 2021
روسیه و عواقب تحریمها
کارسون تیلور در ناویک مینویسد بررسیهای بیشتر دولت منجر به ایدههایی در مورد یک ناشر بازی با بودجه عمومی شده است که میتواند از بازیها برای نمایش قدرت نرم فرهنگی استفاده کند. خود ولادیمیر پوتین به کابینه خود دستور داده تا به دنبال افزایش صادرات بازیهای ویدیویی به دیگر کشورهای بریکس باشند. البته بعید به نظر میرسد که این اقدامات راه به جایی ببرند یا بسیار مؤثر باشند. اما آنها نشان دهنده آگاهی دولت از اهمیت بازی در اقتصاد فن آوری روسیه و شاید درک این موضوع است که جنگ یکی از امیدبخشترین صنایع این کشور را به زانو درآورده است. به نظر میرسد چین به عنوان یکی از کشورهایی که روسیه را تحریم نکرده است، در حال باز کردن جای پای خود در این بازار است. [همان۴]
تخمینها در مورد تأثیر فوری جنگ و رشد آینده روسیه بسیار خوشبینانه به نظر میرسند، اما Statista به خصوص در مورد موبایل خوش بین است.[۵] منبع نمودار: Statista Market Insights[۶]
از طرفی بعضی از بازیسازان روسی، همچنان به آینده امیدوارند اما شیوههای جدیدی را برای عبور از شرایط پیچیده تحریم، انتخاب میکنند:
کریل فدوسیف، مدیرعامل استودیو لیپسار می گوید: «بازار روسیه هم از نظر بازیکن و هم از نظر سرمایهگذاری ناچیز است، اما ما متخصصان و شرکتهای زیادی داریم؛ در ۹۵ درصد موارد، شرکتهای توسعه بازی در روسیه صادرکننده بودند، یعنی درآمد آنها به بازارهای خارجی وابسته است و از آنجا پول دریافت میکنند.»
به عقیده او، وضعیت فعلی عملاً بازار توسعه بازی در روسیه و بلاروس را نابود کرده است. «امروزه در حال «تعادل مجدد» یا کوچک شدن به اندازه مناسب هستیم: شرکت های بزرگ در حال ترک کردن هستند، متخصصان با آنها میروند. به احتمال زیاد، ما در حال حاضر حدود ۳۰ درصد از کل پرسنل خود را از دست دادهایم، و ۸۰ درصد از آنها متخصصان ارشد و میانی هستند. کارآموزان و متخصصان متوسط زیادی باقی ماندهاند.»
کریل کولتسوف، یکی از مؤسسان، تهیهکننده و طراح بازی Sernur.tech میگوید: «من فکر میکنم که بسیاری از افراد در این صنعت امیدوارند که این یک مشکل موقتی باشد، و آنها خوشحال خواهند شد که به محض اینکه فرصت پیدا کنند، بازگردند. [۷]
پیشبینی صنعت گیم روسیه در سال ۲۰۲۴
در سایت آماری Statista برای سال ۲۰۲۴ موارد زیر پیشبینی شده است [۸] :
پیش بینی میشود در سال ۲۰۲۴، بازار بازیهای ویدیویی در روسیه به درآمد ۲،۳۳۳ میلیون دلاری برسد.
انتظار میرود که نرخ رشد سالانه (CAGR ۲۰۲۴ – ۲۰۲۷) ۷.۴۷ درصد باشد که منجر به حجم بازار پیشبینیشده ۲،۸۹۶ میلیلیون دلار تا سال ۲۰۲۷ میشود.
انتظار میرود تا آن زمان، تعداد کاربران بازار بازیهای ویدیویی به ۲۴.۴ میلیون کاربر برسد.
پیش بینی میشود نفوذ کاربران در سال ۲۰۲۴ به ۱۵.۳ درصد برسد و انتظار می رود تا سال ۲۰۲۷ به ۱۶.۹ درصد افزایش یابد.
بزرگ ترین بخش بازار در بازار بازیهای ویدیویی، بازیهای آنلاین با حجم بازار ۷۴۹.۲۰ میلیون دلار در سال ۲۰۲۴ است.
در مقایسه جهانی، انتظار میرود در چین با ۹۴،۴۹۰ میلیون دلار در سال ۲۰۲۴، بیشترین درآمد را کسب کند.
علاوه بر این، پیش بینی میشود میانگین درآمد هر کاربر (ARPU) در بازار بازیهای ویدیویی در سال ۲۰۲۴ به ۱۰۵.۱۰ دلار برسد.
بازار بازیهای ویدیویی روسیه با استقبال روزافزون گیمرهای روسی از توسعه دهندگان محلی و عناوین ایندی(مستقل)، افزایش محبوبیت را تجربه میکند.
منابع و مأخذ